Exportcontrole; het Europees perspectief

Er gebeurt nu veel in de wereld wat een impact kan hebben op elk bedrijf, vooral op het gebied van exportcontrole en sanctie-naleving. Vanuit Trade Controls Compliance kan ik u hierbij ondersteunen.

Denk bijvoorbeeld aan de sancties tegen Rusland. Maar ook de huidige situatie omtrent Hamas (een terroristische organisatie). Of wat te denken van de beperkingen op het gebied van halfgeleiders. Ook al is dit vooralsnog met name vanuit de Verenigde Staten naar China. In deze post zal ik ingaan op de essentie van exportcontrole. Dit met de nadruk op het Europese perspectief. Hierin zal ik verwijzen naar historische exportcontrole maatregelen. En geef ik een gedetailleerd overzicht van de huidige stand van zaken, verwachte ontwikkelingen en handige bruikbare links voor uw exportcontrole beleid op het gebied van dual-use classificatie en naleving als gevolg van een gecontroleerd portfolio. 

Wat is exportcontrole?

Exportcontrole is een reeks regels en voorschriften. Deze zijn ontworpen om de uitvoer van goederen, technologie en diensten van het ene naar het andere land te reguleren. Het doel van deze controlemaatregelen is het bevorderen van de nationale veiligheid, het voorkomen van proliferatie van massavernietigingswapens, het beschermen van mensenrechten en het behouden van economische belangen. Nu lijkt dit voor velen misschien een abstract onderwerp. Maar dat is zeker niet het geval.

Historische exportcontrole maatregelen

Exportcontrole is geen nieuw fenomeen. Het kent een lange geschiedenis. Verschillende landen hebben in het verleden diverse maatregelen genomen om de uitvoer van gevoelige goederen en technologieën te beperken. Een bekend voorbeeld is de CoCom (Coordinating Committee for Multilateral Export Controls), die tijdens de Koude Oorlog werd opgericht om de uitvoer van geavanceerde technologieën naar landen achter het IJzeren Gordijn te beperken. Maar zelfs in de vroege middeleeuwen zijn er al voorbeelden te vinden waar exportcontrole werd toegepast. Al had het destijds nog niet deze naam.

De huidige staat van exportcontrole in Europa

Exportcontrole in Europa wordt gereguleerd door zowel de Europese Unie (EU) als de afzonderlijke lidstaten. De EU heeft een gemeenschappelijk exportcontrole beleid opgesteld. Met als doel om de interne markt te beschermen en de veiligheid van de EU en haar bondgenoten te waarborgen. Dit beleid omvat een lijst van goederen en technologieën die onderworpen zijn aan exportcontrole maatregelen. Daarnaast hebben individuele lidstaten hun eigen nationale wetgeving en instanties voor exportcontrole.

De huidige exportcontrolemaatregelen op Europees niveau zijn te vinden in de recente EU dual-use regulatie 2021/821, die de eerdere regulatie (428/2009) heeft vervangen en sinds 9 september 2021 van kracht is. De laatste update dateert van 25 mei 2023.

De EU bestaat uit 27 lidstaten en vertegenwoordigt ongeveer 16% van de wereldhandel. De Europese verordening treedt automatisch en bindend in werking in alle EU-landen.

Dual-Use

De term “dual-use” verwijst naar producten die zowel een militaire als civiele toepassing hebben. Veel van deze producten kunnen alledaagse producten zijn. Het doel van de dual-use classificatie is om de verspreiding van deze producten te controleren. Daarnaast bestaat er ook een beleid voor militaire goederen. Dat deze nog strenger is lijkt me duidelijk. Maar op militaire classificatie en impact ga ik in dit artikel niet dieper op in. De exportcontrole maatregelen worden bepaald nadat de dual-use classificatie is uitgevoerd. Als bedrijf loop je een groot risico als je niet volledig geclassificeerd bent. Simpelweg omdat je mogelijk niet op de hoogte bent dat autorisaties vereist zijn voor de handel in jouw producten of diensten.

De Europese dual-use verordening is gebaseerd op verschillende multilaterale akkoorden, zoals het Wassenaar Arrangement. Met als gevolg dat deze grotendeels overeenkomen met andere delen van de wereld. De controlemaatregelen die voortvloeien uit de dual-use classificatie zijn gericht op zowel jouw uiteindelijke fysieke producten als jouw productiemiddelen, testapparatuur, software en de bijbehorende technologie.

Exportcontrole autorisaties

De Europese dual-use verordening geeft in bijlage I de producten aan waarvoor export controle procedures gelden. Voordat deze producten vanuit de EU geëxporteerd of beschikbaar gesteld worden (bijvoorbeeld cloud diensten), is een autorisatie of licentie vereist.

Voor een beperkt gedeelte (bijlage IV) is zelfs voor intra-EU overbrenging een autorisatie verplicht. Het is belangrijk om bewust te zijn dat naast de Europese verordening, er mogelijk ook land specifieke wetgeving van toepassing is. Dit kan impact hebben op uw dienstverlening vanuit een ander EU lidstaat. 

Het is relevant om te benadrukken dat in de laatste updates zaken zoals catch-all bepalingen op cyber surveillance, transit restricties, impact van brokerage en technische assistentie zijn toegevoegd. Deze kunnen voor u relevant zijn en verdienen dus aandacht.

Dual-use classificatie

Het beoordelen van uw gehele onderneming volgens de laatste regelgeving is geen eenvoudige opgave. Veel bedrijven hebben moeite om dit op te zetten. Dit komt doordat het proces een multidisciplinair team vereist. Het is vaak onmogelijk om de volledige regelgeving en juridische taal te begrijpen, evenals een volledige en gedetailleerde technische kennis te hebben van alle producten, software en technologieën in uw onderneming. Ongeacht of ze nu zelf ontworpen of ingekocht zijn.

Het samenbrengen van kennis is dan ook essentieel. Enerzijds zorgt de export control officer voor kennis van de regelgeving en classificatiemethoden, terwijl de contacten binnen en buiten het bedrijf (leveranciers) zorgen voor diepgaande technische en product inhoudelijke kennis. Samen komt u tot een classificatie. Vervolgens kan de export control officer de onderneming verder ondersteunen bij het opzetten van een compliance programma, het aanvragen van autorisaties en/of specifieke vergunningen, zodat u zaken kunt blijven doen. Maar dan nu wel in controle en in overeenstemming met de geldende wetgeving.

Classificatie ondersteuning

Ik kan u ondersteunen en assisteren via Trade Controls Compliance in het classificatieproces. Het is belangrijk om te weten dat er meerdere methoden zijn en dat een expert niet alleen het proces kan beheren, maar ook medewerkers voldoende training en achtergrondinformatie moet geven. Daarnaast is het belangrijk om pragmatisch naar de situatie te kijken en te kiezen voor een methode die bij uw onderneming past. Dit bepaalt het succes en de mogelijkheid om dit in korte tijd op correcte wijze op te zetten.

Waar mogelijk en van toepassing maken wij graag gebruik van beschikbare tools. Echter, het is belangrijk om te begrijpen dat er (nog) geen automatische classificatietool bestaat die al het werk uit handen neemt. Zelfs als er wordt geadverteerd met AI-toepassingen, het huidige toverwoord, blijft het hooguit een tool die in enige mate helpt maar geen oplossing. Onthoud ook dat u als exporteur altijd verantwoordelijk bent en aansprakelijk wordt gehouden voor ondeugdelijke classificatie en het niet correct toepassen van autorisaties. U kunt uzelf dan niet verschuilen achter een externe tool.

Dual-use autorisatie

Na afronding van uw classificatieproces weet u of u daadwerkelijk dual-use items in uw onderneming hebt. Hoewel veel bedrijven verwachten dat dit niet het geval is, blijkt dit toch vaker voor te komen dan verwacht.

Denk bij dual-use producten bijvoorbeeld aan bepaalde kogellagers, diverse geïntegreerde schakelingen (intgrated circuits), specialistische computers, telecommunicatieapparatuur, het gebruik van encryptie in vrijwel alle tegenwoordige IOT producten, drones, sensoren, camera’s, navigatieapparatuur, pompen, onderwatervoertuigen, gasturbinemotoren en nog veel meer.

Voordat u een van uw als dual-use geclassificeerde producten mag exporteren, moet u een autorisatie verkrijgen van uw overheid. In Nederland verloopt dit via het CDIU in Groningen. Er zijn vier typen exportvergunningen, variërend van een individuele exportvergunning voor één specifieke opdracht tot een globale exportautorisatie, een nationale en een EU-generale autorisaties. Met als voorbeeld de UGEA 008, die op EU-niveau een autorisatie geeft voor de export van bepaalde encryptie goederen naar diverse landen (30).

Interne Compliance Programma

In veel situaties kan het verplicht zijn dat uw onderneming een door de overheid goedgekeurd ICP (internal compliance programma) heeft voordat bepaalde autorisaties aan u worden toegekend. U zult ook regelmatig diverse informatie (rapportages) met uw overheid moeten delen. Wat betreft het ICP, zelfs wanneer het niet verplicht is, achten wij dit de ideale basis voor uw beleid en procedures op het gebied van exportcontrole en sanctie compliance in uw onderneming. Wij raden ieder bedrijf dit te gebruiken als basis.

Impact van US controls

Voor velen van u zal het bovenstaande al een hele uitdaging zijn. En mogelijk heeft u dit met alle risico’s van dien al veel te lang voor u uit geschoven. Of u heeft wel de klus geklaard en bent zich dus bewust van de Europese en Nederlandse regels. Maar daarnaast zullen veel Europese ondernemingen niet direct verwachten dat zij zich ook aan Amerikaanse regelgeving moeten houden. Toch is dit regelmatig van toepassing. En daarmee voor u belangrijk om te onderzoeken. Want dit is geen vrijblijvendheid en de impact van Amerikaanse overtredingen is gigantisch.

Als we kijken naar de dual-use classificatie onder de ECCN (export control classification numbers) van de EAR (Export Administration Regulations) onder uitvoering van het BIS (Bureau of Industry and Security), gelden er vereisten als uw producten onderworpen zijn aan de EAR. Dit geldt voor alle items in de VS, maar ook voor items van Amerikaanse oorsprong, producten gemaakt met daarin Amerikaanse gecontroleerde items, software, technologie. Dit is meestal gebaseerd op een bepaald minimis-niveau, maar geldt soms ook ongeacht de hoeveelheid (foreign direct product rule).

Hierbij kan de Amerikaanse wetgeving op het gebied van exportcontrole terecht worden gezien als “big brother is watching you. ” Bedenk dat het in de praktijk kan betekenen dat je zelfs voor een transactie van je magazijn in Rotterdam naar een klant in Amsterdam al een Amerikaanse vergunning nodig hebt.

Verwachte ontwikkelingen

Het exportcontrole landschap is voortdurend in beweging en er worden continu nieuwe technologieën en producten aan toegevoegd. Een belangrijke ontwikkeling is de toenemende aandacht voor opkomende technologieën, zoals kunstmatige intelligentie (AI), cyber- en bio- technologie, 3D en quantum.

Deze nieuwe technologieën brengen nieuwe uitdagingen met zich mee op het gebied van exportcontrole. Er wordt verwacht dat er strengere regels en voorschriften zullen worden geïmplementeerd om deze uitdagingen aan te pakken. Voor bedrijven die gebruik maken van nieuwe technologieën zoals AI, quantum of actief zijn in groeiende industrieën zoals cyber security, is het niet alleen raadzaam om niet alleen uw huidige producten, diensten, software en technologie te classificeren, maar ook om de ontwikkelingen nauwlettend te volgen om voorbereid te zijn op wijzigende wetgeving. Het kan zelfs nuttig zijn om deel te nemen aan het debat dat uiteindelijk zal leiden tot vernieuwde wetgeving waaraan u moet voldoen.

Conclusie

In deze post heb ik u een introductie gegeven over de essentie van exportcontrole, met name vanuit een Europees perspectief, zonder de impact vanuit de Verenigde Staten te negeren, aangezien dit zeer relevant is voor Europese bedrijven. Voor veel bedrijven is dit een grote uitdaging en u bent niet de enige. Of u nu nog aan het begin staat en moet beginnen, of al enige kennis heeft maar hulp nodig heeft om het proces te vereenvoudigen, ik help u graag verder.

Dit kan eventueel in combinatie met andere compliance vraagstukken of met betrekking tot uw douane classificatie (HS-codes) zijn. Deze worden met regelmaat met elkaar verward. De classificaties zijn niet alleen verschillend, maar ook de achtergrond, toepassing en impact ervan verschillen. Desalniettemin zijn beide relevant en is het belangrijk dat de classificatie vereisten in orde zijn. Als beide ontbreken, kan er tijd bespaard worden door ze gezamenlijk aan te pakken, indien gewenst met mijn ondersteuning.

Ter ondersteuning wil ik u een aantal cruciale links geven die u kunnen helpen uw classificatie op orde te brengen. Zie hiervoor de onderstaande lijst. Mocht u na het lezen vragen hebben, willen afstemmen over de mogelijkheden voor ondersteuning, of andere vragen hebben op het gebied van compliance, neem gerust contact met me op of lees verder op de website van Trade Controls Compliance.

Handige links

• Rijksoverheid onderwerp “exportcontrole strategische goederen”
• Website van douane omtrent Centrale dienst voor in- en uitvoer (CDIU)
• Link naar handboek VGEM hoofdstuk 30.06.00 strategische goederen
• Link naar handboek VGEM hoofdstuk 30.09.00 voorschriften strategische diensten
• Link naar handboek strategische goederen en diensten
• Europese Unie site mbt dual-use export controls
• Huidige Nederlandse versie van de verordening (EU) 2021/821 (dual-use)
• BIS export administration regulations (EAR)
• 734.4 de minimis U.S. content

Kortom als s u meer informatie wilt over export controle, sancties en compliance en wat dit voor u betekent, neem dan Contact ons.